Radiosiatista.gr
Στην Κοζάνη, το 1795, γεννήθηκε ο ήρωας και ιστορικός της επανάστασης του 1821, ο Νικόλαος Κασομούλης. Είχε καταγωγή από Πισοδέρι και Βλάστη. Εξάλλου, είχε στενούς δεσμούς με τη Σιάτιστα, πατρίδα της δεύτερης γυναίκας του πατέρα του, όπου έζησε και αρκετά χρόνια. Κατά τη διάρκεια εμπορικού ταξιδιού στη Σμύρνη, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, το 1820. Τον Σεπτέμβριο του 1821, επικεφαλής 25 ενόπλων μετέβη από τη Σιάτιστα στον Όλυμπο, προκειμένου να συνδράμει στην εξέγερση εκεί. Ως απεσταλμένος των ολυμπίων οπλαρχηγών και του Εμμανουήλ Παππά, που αγωνιζόταν στη Χαλκιδική, αναζήτησε βοήθεια στην Πελοπόννησο και στα νησιά. Ο Κασομούλης, όμως, απογοητεύτηκε από την πενιχρή ανταπόκριση. Επέστρεψε, τελικά, στην Πιερία με δύο ψαριανά πλοία, φορτωμένα με πολεμοφόδια. Λίγο αργότερα, στον Όλυμπο κατέφτασε αντιπρόσωπος του Δημητρίου Υψηλάντη, ο Γρηγόριος Σάλας, επικεφαλής μικρού σώματος.
Παρά τις ενισχύσεις η επανάσταση στον Όλυμπο αντιμετώπιζε ισχυρές τούρκικες δυνάμεις. Ένας από τους ηγέτες στον Όλυμπο ήταν ο Διαμαντής Νικολάου. Ο Κασομουλης στα απομνημονεύματα του, “Στρατιωτικά Ενθυμήματα της Επαναστάσεως των Ελλήνων”, τον αντιμετωπίζει με επιφύλαξη και τον χαρακτηρίζει “θερμοκέφαλο” και “άπειρο από στρατηγήματα και της συστηματικής πολεμικής”.
Στο μεταξύ ξέσπασε και η επανάσταση της Νάουσας. Στις 26 Μαρτίου 1822 πληροφορήθηκαν το νέο στον Όλυμπο και ο Διαμαντής ζήτησε από τον Κασομούλη να εξεγείρει την Κοζάνη και τη Σιάτιστα, ώστε να εξαπλωθεί η Επανάσταση και να ανακουφιστεί ο αγώνας στον Όλυμπο. Ο Κασομούλης θεώρησε το εγχείρημα παράτολμο και αρνήθηκε. Δήλωσε στον Διαμαντή ότι θα έπραττε κάτι τέτοιο, εφόσον συγκροτείτο στρατόπεδο ικανό να προσφέρει βοήθεια παντού στη Μακεδονία, καθώς η Κοζάνη και η Σιάτιστα ήταν περικυκλωμένες από Τουρκαλβανούς, που ανέμεναν την παραμικρή αφορμή, για να τις επιτεθούν. Μάλιστα, ο Κασομούλης είχε ήδη φροντίσει να στείλει απεσταλμένο σε Κοζάνη και Σιάτιστα καλώντας τους προεστούς τους να μην κάνουν κίνημα, μέχρι εκείνος να τους ενημερώσει.
Έπειτα από την άρνηση του Κασομούλη, οι σχέσεις του με τον Διαμαντή ψυχράνθηκαν. Ο Κασομούλης προσκολλήθηκε στο σώμα του Σάλα με σκοπό εκτός των άλλων, να αποτρέψει και τον Σάλα να στείλει απεσταλμένους για να προκαλέσει εξέγερση στην Κοζάνη και στη Σιάτιστα.
Το κίνημα του Ολύμπου θα αποτύχει και ο Κασομούλης θα συνεχίσει να αγωνίζεται στη νότια Ελλάδα. Τραγικό τέλος θα έχει και η επανάσταση στη Νάουσα. Θα την πνίξει στο αίμα ο περιβόητος για τη σκληρότητα του, ο πασάς Αβδούλ Αμπούδ. 124 άνδρες και 2 γυναίκες από τη Νάουσα βρήκαν προσωρινό καταφύγιο στην Κοζάνη και στη συνέχεια φυγαδεύτηκαν στη νότια Ελλάδα. Μόλις το πληροφορήθηκε ο Αβδούλ Αμπούδ, κινήθηκε εναντίον της Κοζάνης, υποπτευόμενος εξέγερση της. Με 12.000 στρατό ο πασάς κατέλαβε την Κοζάνη. Οι περισσότεροι κάτοικοι την είχαν εγκαταλείψει, φοβούμενοι την καταστροφή της. Ο επίσκοπος Βενιαμίν με προεστούς έσπευσαν να χαρίσουν στον πασά πλούσια δώρα. Η προσφορά αυτή μαζί με τη μεσολάβηση τοπικών αγάδων κατεύνασε τον πασά και απετράπη η καταστροφή της πόλης.
Το ίδιο διάστημα και η Σιάτιστα διέτρεξε θανάσιμο κίνδυνο. Σώμα 1.600 Τουρκαλβανών στάλθηκε να καταλάβει τη Σιάτιστα. Και σε αυτή τη περίπτωση οι Σιατιστινοί πρόκριτοι με χρήματα και τη μεσολάβηση του μπέη της Καστοριάς απέτρεψαν την κατάληψη.
Κοζάνη και Σιάτιστα θα υπομείνουν 90 ακόμη χρόνια σκλαβιάς.
Ηταν αρχηγός επαναστατικού σώματος, την περίοδο της Επαναστάσεως των Ελλήνων στη Μακεδονία, το 1878. Αδελφή του καπετάν Γούλια Κράκα, γεννημένη στη Σιάτιστα Κοζάνης το 1860.
Όταν ύστερα από προδοσία θανατώθηκε μαρτυρικά ο αδελφός της (γδάρθηκε ζωντανός), ανέλαβε η ίδια σε ηλικία 17 ετών την αρχηγία του αντάρτικου σώματος και έγινε ο φόβος και ο τρόμος των Τούρκων.
Η Καπετάνισσα Περιστέρα Κράκα, σχημάτισε αντάρτικο σώμα 40 ανδρών και έδρασε στην Επανάσταση του 1878 ξεκινώντας κλεφτοπόλεμο με τους Τούρκους στις περιοχές Κοζάνης και Καστοριάς. Έπιασε με γρηγοράδα τους φονιάδες του αδερφού της και τους τιμώρησε κατά πώς τούς έπρεπε με τα ίδια της τα χέρια.
Οι εφημερίδες μιλούσαν με θαυμαστό τρόπο για ένα κορίτσι, το οποίο, ντυμένο σαν παλικάρι, πολεμούσε σ’ ένα αντάρτικο σώμα δείχνοντας την ανδρεία και την ευτολμία της.
Απ’ τα αναρίθμητα κατορθώματά της ξεχωρίζουμε την πυρπόληση του σταθμού χωροφυλακής στό Τζουμά Πτολεμαίδος και την εξολόθρευση ενός τουρκικού αποσπάσματος στά Καραγιάννια.
Η εκπληκτική αυτή Μακεδόνισσα χαρακτηρίστηκε από τη γαλλική εφημερίδα «Λε Παπιγιόν» ως η Ζαν Ντ’ Αρκ του 19ου αιώνα.
Σύμφωνα με τον Ι. Αποστόλου, «επί εξ μήνας κατόπιν, κανείς Τούρκος στρατιωτικός δεν ημπορούσε να κοιμάται ήσυχος. Απιστεύτως γενναία,… η κόρη αυτή, προς την οποίαν επί τέλους ηναγκάσθη να συνθηκολογήσει μία ολόκληρος Αυτοκρατορία. Της έδωσαν αμνηστία…»
Αφού οι Τούρκοι της πρόσφεραν αμνηστία, σταμάτησε τη δράση της και έζησε για λίγο ήρεμα στη Σιάτιστα. Όμως αργότερα οι Τούρκοι το μετάνοιωσαν και αιφνιδιαστικά περικύκλωσαν το σπίτι της. Η πανέξυπνη γυναίκα τους αντιλήφθηκε και διέφυγε στην Θεσσαλία το 1882.
Παντρεύτηκε έναν από τους συντρόφους της, τον καπετάν Περδίκη, όμως ο άντρας της συνελήφθη στο ελεύθερο ελληνικό κράτος με την κατηγορία της ληστείας και φυλακίστηκε στην Αίγινα.
Ωστόσο ήρθε η ίδια η Περιστέρα στην Αθήνα και συνάντησε τον Βασιλιά Γεώργιο Α’ για να του εξηγήσει πως ο άντρας της δεν ήταν ληστής, αλλά πολέμησε τον Τούρκο και προστάτεψε τους υπόδουλους Έλληνες της Μακεδονίας.
Σύμφωνα μάλιστα με την παράδοση, η Περιστέρα πήρε μέρος μπροστά στο Βασιλιά Γεώργιο Α’ σε αγώνα σκοποβολής και νίκησε στο σημάδι τους αξιωματικούς του βασιλιά, κερδίζοντας έτσι αμνηστία για τον άντρα της!
Αφού κατάφερε να απελευθερώσει τον άνδρα της, επέστρεψε στη Θεσσαλία. Πέθανε το 1938 σε ηλικία 78 ετών.
Η ιστορία της ενέπνευσε όμως τον θαυμασμό των ανθρώπων της τοπικής κοινωνίας της και ο θρύλος της διαδόθηκε στην προφορική παράδοση, κυρίως ως δημοτικό τραγούδι.
Πηγή: Σελίδα “Ιχνηλατώντας τις ρίζες της ελληνικής παράδοσης”
