Δημοσίευση της Δημόσιας Κεντρικής Ιστορικής Βιβλιοθήκης Σιάτιστας για τον Σιατιστινό πανεπιστημιακό καθηγητή Χρίστο Καπνουκάγια.
ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΑΠΝΟΥΚΑΓΙΑΣ
Σπουδαία προσωπικότητα των γραμμάτων και του λόγου υπήρξε στον τόπο μας κατά τον προηγούμενο αιώνα ο Σιατιστινός Χρίστος Καπνουκάγιας. Σφραγίζει την ιστορία της Σιάτιστας με τη ζωή του σχεδόν όλο τον 20ο αιώνα καθώς γεννήθηκε 21 Νοεμβρίου 1900 και απεβίωσε 10 Απριλίου 1991. Οι λίγο μεγαλύτεροι συντοπίτες τον θυμούνται ακόμη. Ήταν το τελευταίο παιδί της οικογένειας, το «σογκάρι» όπως ο ίδιος κατονομάζει τον εαυτό του, σύμφωνα με τη σιατιστινή ντοπιολαλιά, στο έργο του «Η Μητέρα μου»
Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας από όπου και αποφοίτησε το 1924 με το πτυχίο της Φιλοσοφικής Σχολής. Επιστρέφοντας στη γενέτειρά του δίδαξε για λίγο στο Τραμπάντζειο Γυμνάσιο και στη συνέχεια έφυγε για τη Γερμανία με σκοπό την εξειδίκευσή του στη λατινική φιλολογία. Εκεί μετά το τέλος των σπουδών του έλαβε τον τίτλο του διδάκτορος του Πανεπιστημίου της Λειψίας και ανέλαβε την έδρα της Λατινικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας διαδεχόμενος τον Θ. Ι. Κακριδή και παρέμεινε ως το 1949, έτος που θα αποχωρήσει για λόγους υγείας.
Ευτύχησε, όπως ο ίδιος καταγράφει, να έχει μερικούς από τους πιο άξιους δασκάλους στη διάρκεια των πανεπιστημιακών αλλά και των μεταπτυχιακών του σπουδών. Υπήρξε λοιπόν μαθητής του Χρίστου Τσούντα, του Θεοφάνους Α. Κακριδή, του Ulrich Wilcken και άλλων επιφανών προσώπων της εποχής. Μέσα στα άτομα που κατονομάζει ως παρέα του θα αναγνωρίσει κανείς και το όνομα του Λίνου Πολίτη, τον τακτικό καθηγητή στη Νεοελληνική Λογοτεχνία του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου: «Με τον τότε φοιτητήν αυτόν Λίνον Πολίτην συνεδέθην με αδελφικήν φιλίαν, η οποία διήρκεσεν επ’ αρκετόν χρόνον και μετά την αποφοίτησίν μου από το Πανεπιστήμιον κυριώτατα δια τας ιδεολογικάς μας αντιθέσεις»
Η αγάπη του για τη γνώση και τη μόρφωση ήταν προφανώς η βασικότερη αιτία που «επί δεκαεννέα όλα χρόνια…εφοίτησα ανελλιπέστατα εις τα μαθητικά θρανία χωρίς να λείψω ουδέ μίαν μαθήματος ώραν. Τόσον, ώστε και εγώ ο ίδιος τώρα, που ήλεγξα τα σχολικά της μαθητείας μου βιβλία ως εβδομηκοντούτης πρεσβύτης και επέκεινα έμεινα κατάπληκτος από την τότε μαθητικήν μου ευσυνειδησίαν»
Στα κείμενά του θα τον δούμε να διαθέτει χιούμορ που άλλοτε είναι καυστικό και άλλοτε τον οδηγεί στον αυτοσαρκασμό: «εδίδαξα και εγώ κατά το 1921 ως απεσπασμένος υποδεκανεύς της Στρατιάς Θράκης εις το Τουρκικόν Δημοτικόν σχολείον των Μαλγάρων της Ανατολικής Θράκης την Ελληνικήν γλώσσαν ως πρωτοετής φοιτητής της Φιλολογίας, αλλά δυστυχώς χωρίς να γνωρίζω την Τουρκικήν γλώσσαν. Και πιστεύω, ότι όσοι από τους μαθητάς μου αυτούς ζουν θα έχουν την εντύπωσιν, ότι υπήρξα ένας τύραννος διδάσκαλος της Ελληνικής γλώσσης». Είναι παρατηρητής της κοινωνίας στην οποία ζει και αποτυπώνει με γλαφυρότητα τις απόψεις του. Ιδιαίτερα μορφωμένος καθώς είναι στο έργο του αναζητά τις σημασίες των λέξεων και οδηγείται μέσα από την ετυμολογική τους ρίζα σε συμπεράσματα θυμίζοντας σε αυτό την αντίστοιχη αριστοτελική συνήθεια. Με κάθε τρόπο τιμάει μέσα από το συγγραφικό του έργο την καταγωγή του και την αναδεικνύει χρησιμοποιώντας το ιδίωμα της περιοχής και προκαλώντας θυμηθία στον αναγνώστη. Θα μπορούσε να ήταν ένας σύγχρονος ευθυμογράφος. Στο γραπτό του λόγο διασώζει συμπεριφορές και τα ήθη μιας άλλης εποχής με ιδιαίτερα διεισδυτική ματιά. Τα γραφόμενά του αποτελούν μια μοναδική και σπάνια πηγή για ανθρώπινες συμπεριφορές που ανήκουν στον προηγούμενο αιώνα.
Μέσα από τα αυτοβιογραφικά του κείμενα θα δει κανείς και γεγονότα τοπικής ιστορίας που αρκετά συχνά ταυτίζονται με τα μεγάλα εθνικά γεγονότα : «Αλλά η κήρυξις του Ελληνοτουρκικού πολέμου κατά την 6ην Οκτωβρίου του 1912 έθεσε τέρμα εις την περαιτέρω απόλαυσιν της μαθητικής μας αυτής χαράς». Πρόσωπα της ιδιαίτερής του πατρίδας που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο επέδρασαν στη ζωή του κατονομάζονται και τα κείμενά του αποκτούν ζωηρό ενδιαφέρον. Με καταπληκτική μνήμη και με αμέτρητες λεπτομέρειες, ωστόσο ευχάριστες στον αναγνώστη, επιχειρεί και καταφέρνει να αποτυπώνει συγγραφικά λεπτομέρειες της ζωής του που διαδραματίστηκαν αρκετές δεκαετίες πριν.
Με απόλυτη και ωμή ειλικρίνεια καταθέτει την ψυχή του στα κείμενά του χωρίς να ανησυχεί για την προσωπική του έκθεση σε μια κοινωνία ενδεχομένως όχι τόσο έτοιμη να δεχτεί τις προσωπικές του απόψεις.
Έργα του Χρίστου Καπνουκάγια
• Μια σκιαγραφία της Σιατίστης, Μακεδονικόν Ημερολόγιον, 1925.
• Τα καλλωπιστικά των γυναικείων προσώπων κατά τον Οβίδιον, Μακεδονικόν Ημερολόγιον, 1929.
• Die Nachahmungstechnik Senekas in den Chorliedern des Hercules furens und der Medea Leipzig, 1930 διδ διατριβή
• Catull und Phalaecos, 1930
• R Heinze, Τα αίτια του μεγαλείου της Ρώμης μτφρ. Καπνουκάγια, 1930
• Τα Λατινικά ως παράγων αναγεννήσεως της Επιστήμης εν Ελλάδι, 1930.
• Η αυτοβιογραφία του Παναγ. Παπαναούμ, Ημερολόγιον Δυτικής Μακεδονίας, 1933.
• Η αρχαία Ρωμαία, 1935.
• Οι ηγήτορες της αρχαίας Ρώμης λόγιοι και οι νεωτερισμοί, 1938.
• Γλωσσάριον Σιατίστης, Μακεδονικόν Ημερολόγιον, 1950.
• Φύλλα από την αυτοβιογραφίαν μου, Μακεδονικόν Ημερολόγιον,1951.
• Αι παιδικαί μου αναμνήσεις, Μακεδονικόν Ημερολόγιον, 1952, 1954.
• Ο Νικόλαος Σφενδόνης, Μακεδονικόν Ημερολόγιον,1955.
• Οι τρελλοί της Σιάτιστας, Μακεδονικόν Ημερολόγιον, 1957
• Ο πολιτισμός της Σιάτιστας, Μακεδονικόν ημερολόγιον, 1959
• Οι Έρωτές μου, 1961
• Η πρωτοτυπία εν τη ποιήσει του Βιργίλιου, 1962
• Ο Ζωικός μου Έρως,1963
• Η ερωτική τέχνη κατά τον Οβίδιον, 1964.
• Τα αντιφάρμακα του έρωτος κατά τον Οβίδιον, 1964
• Ο Σένεκας και η αναγέννησις, 1967.
• Περί των ηρωίδων του Οβιδίου, 1968
• Η Μητέρα μου, 1969.
• Ο Πατέρας μου, 1972.
• De L. Annaei Senecae Apocolocyntose-Collatio editionis Jean-Jacques Rousseau, Catania, 1972
• Οι διδάσκαλοι και οι καθηγηταί μου του Δημοτικού Σχολείου Σιατίστης, του Τραμπαντζείου Γυμνασίου Σιατίστης και των πανεπιστημίων Αθηνών, Λιψίας και Βερολίνου» {Από την αυτοβιογραφίαν μου}, 1975,1976, 1977.
Βιβλιογραφία
- Χ. Καπνουκάγιας, Η Μητέρα μου, Αθήνα, 1969
- Χ. Καπνουκάγιας, Οι Διδάσκαλοι μου του δημοτικού σχολείου Σιατίστης (Χώρας), Θεσσαλονίκη, 1975
- Χ. Καπνουκάγιας, Οι Καθηγηταί μου των Πανεπιστημίων Αθηνών (της Ελλάδος) και Λιψίας και Βερολίνου (της Γερμανίας), Θεσσαλονίκη 1975
- Χ. Καπνουκάγιας, Ο Ζωικός μου Έρως, Αθήνα, 1963
